Thế giới tâm linh - Chùa hang Ajanta là một trong những di sản Phật giáo lớn nhất của Ấn Độ, do nằm ẩn sâu trong khu rừng rậm hoang vu của cao nguyên Deccan nên đã bị lãng quên một thời gian dài.
Chùa hang Ajanta được xây theo hình móng ngựa, khoét sâu vào vách núi đá thẳng đứng cao 76m. Nằm giữa lưng chừng núi, phía dưới hang động là lòng vực với dòng sông Waghora uốn khúc.
Được xem là di tích văn hóa Phật giáo cổ xưa còn lưu giữ được đến tận ngày nay, chùa hang Ajanta là minh chứng cho thời kỳ hưng thịnh của Phật giáo Ấn Độ.
Do không được xây dựng liên tục nên những nhà khảo cổ đã phân chia chùa hang Ajanta theo từng thời kỳ tạo dựng. Gồm 2 phần: Cụm hang đầu mang màu sắc nguyên thủy được xây dựng vào đầu thế kỷ II trước Công nguyên (hang 8, 9, 10, 12, 13, 15A). Cụm hang sau được xây vào thế kỷ V, mang màu sắc Phật giáo mới và vẫn còn một số hang chưa được hoàn tất. Tổng cộng có 30 hang động tại chùa hang Ajanta.
Ngay từ những bước chân đầu tiên vào hang động, bạn sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước điện thờ với những cột trụ vô cùng vững chắc và hàng dài những bức tượng Phật được điêu khắc tinh xảo, là tác phẩm hội họa đẹp nhất của nghệ thuật Phật giáo.
Hang số 12 được xây trong thời kỳ đầu, được gọi là Tăng viện – nơi sinh sống của những thầy tu ngày xưa. Họ dùng bệ đá làm giường ngủ, sinh hoạt và tu hành khổ hạnh trong không gian nhỏ hẹp.
Hang số 9 là nơi dành cho các nhà tu hành cầu nguyện, được gọi là Tháp viện. Thời kỳ này chưa có sự hiện diện của các tượng Phật. Vì vậy, Tháp Phật được xem là biểu tượng linh thiêng để tôn thờ và cầu nguyện, trở thành nơi tôn thờ Thánh tích của Đức Phật.
Hàng dài tượng Phật hiện diện khắp nơi ở cụm hang sau. Trong đó, có một tượng Phật ngồi khổng lồ, khắc họa hình ảnh Đức Phật giác ngộ dưới gốc cây bồ đề, xung quanh là sự cám dỗ của ma quỷ. Trước khi Đức Phật giác ngộ, quá trình tu luyện gian khổ của Ngài đã được khắc họa rõ nét qua hàng loạt tác phẩm dưới bàn tay điêu khắc tinh xảo của nghệ nhân.
Những bức tượng Phật vô cùng sống động, đạt đến vẻ đẹp đỉnh cao nhờ các họa sĩ và nhà điêu khắc đã thấm nhuần giáo lý Phật pháp. Họ đã cống hiến rất lớn tạo nên giá trị cao quý cho quần thể hang động Ajanta.
Có những bức bích họa vô cùng độc đáo với nguyên liệu chính là đá cuội và các loại rau quả được vẽ trên tường trong hang động. Rau quả được nghiền nát ra để tạo thành một chất keo, sau đó nghiền tiếp cùng những viên sỏi đầy màu sắc để tạo thành sơn cho những bức vẽ. Ước đoán những bức bích họa này có từ thế kỷ VI – VII.
Ở hang động số 10, những hình vẽ Phật trên các bức tường dù đã qua nhiều thế kỷ nhưng vẫn không hề bị phai màu. Đây là minh chứng rõ nét thể hiện nghệ thuật hội họa của người Ấn Độ cổ đại đã đạt đến chất lượng hoàn hảo về màu sắc và bố cục. Các tác phẩm này đã qua cuộc thử nghiệm thành công của thời gian.
Quần thể chùa hang Ajanta là một trong những di sản lớn nhất về đạo Phật còn lưu giữ được đến ngày nay, được UNESCO công nhận là di tích lịch sử lớn nhất thế giới vào năm 1983.
